Ο Αρχύτας, το περιστέρι και η κουδουνίστρα

Ο Αρχύτας από τον Τάραντα [428-347 πΧ], γιος του Μνησαγόρα, ήταν επιφανής Πυθαγόρειος φιλόσοφος, μαθηματικός, αστρονόμος, μουσικός, μηχανικός και ικανώτατος στρατηγός.

Είχε εξαιρετική αντίληψη των τρισδιάστατων σχημάτων και επινόησε καμπύλες που έλυναν το άλυτο  πρόβλημα του διπλασιασμού του κύβου. Ακόμα και οι αρχαίοι μαθηματικοί αναφέρουν με θαυμασμό  τα "δυσμήχανα" του Αρχύτα

"μηδὲ σύ γ΄ Ἀρχύτεω δυσμήχανα ἔργα κυλίνδρων μηδὲ Μεναιχμείους κωνοτομεῖν τριάδας διζήσηι"
[Ερατοσθένης ].
Ξεφεύγοντας βέβαια από την παραδοσιακή επίπεδη γεωμετρία και τις λύσεις "με κανόνα και διαβήτη", κατηγορήθηκε όσο ήταν δυνατόν, μέχρι διαφθορέα του αγαθού της γεωμετρίας τον αποκαλεί ο Πλάτωνας

"διὸ καὶ Πλάτων αὐτὸς ἐμέμψατο τοὺς περὶ Εὔδοξον καὶ Ἀρχύταν καὶ Μέναιχμον εἰς ὀργανικὰς καὶ μηχανικὰς κατασκευὰς τὸν τοῦ στερεοῦ διπλασιασμὸν ἀπάγειν ἐπι χειροῦντας͵ ὥσπερ πειρωμένους δι΄ ἀλόγου δύο μέσας ἀνὰ λόγον͵ ἧι παρείκοι͵ λαβεῖν· ἀπόλλυσθαι γὰρ οὕτω καὶ διαφθείρεσθαι τὸ γεωμετρίας ἀγαθὸν αὖθις ἐπὶ τὰ αἰσθητὰ παλινδρομούσης καὶ μὴ φερομένης ἄνω μηδ΄ ἀντιλαμβανομένης τῶν ἀιδίων καὶ ἀσωμάτων εἰκόνων͵ πρὸς αἷσπερ ὢν ὁ θεὸς ἀεὶ θεός ἐστιν."

[Πλούταρχος]

Εκτός των άλλων είχε κατασκευάσει ένα ξύλινο περιστέρι που πέταγε, όπως μας πληροφορεί ο Gellius στις Αττικές Νύχτες, αντιγράφοντας τη χαμένη αναφορά του Φαβωρίνου

GELLIUS
NOCTES ATTICAE
Liber X

9Sed id, quod Archytam Pythagoricum commentum esse atque fecisse traditur, neque minus admirabile neque tamen vanum aeque videri debet. Nam et plerique nobilium Graecorum et Favorinus philosophus, memoriarum veterum exsequentissimus, affirmatissime scripserunt simulacrum columbae e ligno ab Archyta ratione quadam disciplinaque mechanica factum volasse; ita erat scilicet libramentis suspensum et aura spiritus inclusa atque occulta concitum. 10 Libet hercle super re tam abhorrenti a fide ipsius Favorini verba ponere: Ἀρχύτας Ταραντῖνος, τὰ ἄλλα καὶ μηχανικὸς ὤν, ἐποίησεν περιστερὰν ξυλίνην πετομένην· ὁπότε καθίσειεν, οὐκέτι ἀνίστατο. μέχρι γὰρ τούτου . . .

Είκοσι αιώνες αργότερα θα βρούμε τις αντίστοιχες προσπάθειες του Da Vinci

Υπήρξε μεγάλος παιδαγωγός, με πιο διάσημο μαθητή του τον μοναδικό Εύδοξο τον Κνίδιο. Πίστευε πως τα μωρά πρέπει να ακούνε απλούς αρμονικούς ήχους και έτσι κατασκεύασε την πλαταγή, 

μια κουδουνίστρα, που θαύμασε και ανέφερε ο Αριστοτέλης.

[25]

τῶν ἔργων κριτὰς γενέσθαι σπουδαίους. ἅμα δὲ καὶ δεῖ τοὺςπαῖδας ἔχειν τινὰ διατριβήν, καὶ τὴν Ἀρχύτου πλαταγὴν οἴεσθαι γενέσθαι καλῶς, ἣν διδόασι τοῖς παιδίοις, ὅπως χρώμενοι ταύτῃ μηδὲν καταγνύωσι τῶν κατὰ τὴν οἰκίαν: οὐγὰρ δύναται τὸ νέον ἡσυχάζειν. αὕτη μὲν οὖν ἐστι τοῖς [30]νηπίοις ἁρμόττουσα τῶν παιδίων, ἡ δὲ παιδεία πλαταγὴ τοῖςμείζοσι τῶν νέων. ὅτι μὲν οὖν παιδευτέον τὴν μουσικὴνοὕτως ὥστε καὶ κοινωνεῖν τῶν ἔργων, φανερὸν ἐκ τῶντοιούτων: τὸ δὲ πρέπον καὶ τὸ μὴ πρέπον ταῖς ἡλικίαις οὐχαλεπὸν διορίσαι, καὶ λῦσαι πρὸς τοὺς φάσκοντας βάναυσον

[Πολιτικά, 1340β]

Σήμερα ο κρατήρας Αρχύτας βρίσκεται στην Παγωμένη θάλασσα [Mare Frigoris] του βόρειου πόλου της σελήνης,κοντά στον δάσκαλό του Φιλόλαο, τον Τιμαίο, τον Πρωταγόρα και τον σκοτεινό κρατήρα Πλάτωνα. Εχουν ακόμα τις διαφωνίες τους αλλά και το χρόνο να τις συζητήσουν.