Ο Στωικός φιλόσοφος Ποσειδώνιος γεννήθηκε στην Απάμεια της Συρίας γύρω στο 135 πΧ.
Σπούδασε στην Αθήνα κοντά στον Παναίτιο, ταξίδεψε πολύ και γύρω στο 95 πΧ εγκαταστάθηκε στη Ρόδο, όπου ίδρυσε φιλοσοφική σχολή και έγραψε πολλά συγγράμματα.
Δεινός μαθηματικός και αστρονόμος, σύντομα προβληματίστηκε με το μέγεθος της γης. Εχει ήδη προηγηθεί η μέτρηση του Ερατοσθένη, αλλά ο Ποσειδώνιος θέλει ακριβέστερη μέθοδο, αναξάρτητη από τη σκιά του γνώμονα στο έδαφος. Αντιλαμβάνεται ότι τα ακριβέστερα πειράματα υπάρχουν στο σύμπαν, αρκεί να βρει κανείς τρόπο να τα παρατηρήσει.
Η λύση είναι ο Κάνωπος ή Κάνωβος [Canopus], το πιο λαμπρό αστέρι στον αστερισμό της Αργώς, που είναι κυρίως γνωστό στο νότιο ημισφαίριο.
Ο Κάνωπος είναι μόλις ορατός από τη Ρόδο [σε γεωγραφικό πλάτος 36ο], ανατέλει στο βάθος του νότιου ορίζοντα και δύει σχεδόν αμέσως. Στην Αλεξάνδρεια όμως [γ. πλ. 30ο] ανεβαίνει μέχρι 7,5 μοίρες, δηλαδή το 1/4 ενός ζωδίου, δηλαδή το 1/48 του ουράνιου στερεώματος.
Η λύση είναι ο Κάνωπος ή Κάνωβος [Canopus], το πιο λαμπρό αστέρι στον αστερισμό της Αργώς, που είναι κυρίως γνωστό στο νότιο ημισφαίριο.
Ο Κάνωπος είναι μόλις ορατός από τη Ρόδο [σε γεωγραφικό πλάτος 36ο], ανατέλει στο βάθος του νότιου ορίζοντα και δύει σχεδόν αμέσως. Στην Αλεξάνδρεια όμως [γ. πλ. 30ο] ανεβαίνει μέχρι 7,5 μοίρες, δηλαδή το 1/4 ενός ζωδίου, δηλαδή το 1/48 του ουράνιου στερεώματος.
Ο Κάνωπος, όπως φαινόταν από τη Ρόδο
τα ξημερώματα της 11 Οκτώβρη του 80 πΧ
Ο Κάνωπος, όπως φαινόταν την ίδια ώρα από την Αλεξάνδρεια.
Υποθέτει ότι Ρόδος και Αλεξάνδρεια βρίσκονται στον ίδιο μεσημβρινό, η απόσταση των δύο πόλεων είναι περίπου 5000 στάδια, άρα η περιφέρεια της γης είναι 5000 Χ 48 = 240.000 στάδια !!
Εχοντας τώρα γνώση του σφαιρικού της γης αλλά και του μεγέθους της ισημερινής διαδρομής οραματίζεται το ταξίδι στην Ινδία από τις Ισπανικές ακτές με πορεία δυτικά. Τον δυσκολεύει λίγο ο μεγάλος Ατλαντικός αλλά αυτά ξέρει πως ξεπερνιώνται.
Ο Στράβων στα Γεωγραφικά του σώζει την πληροφορία.[I, IV, 6]
Οι γνώσεις αυτές επέτρεψαν το σχεδιασμό ενός παγκόσμιου χάρτη.
Δυστυχώς από τα συγγράμματα του Ποσειδώνιου δεν διασώθηκε τίποτα, τις αναλυτικές πληροφορίες μας δίνει ο Κλεομήδης στην Κυκλική θεωρία μετεώρων.
Ο Κάνωπος, λόγω της λαμπρότητάς του, ήταν γνωστός σε όλους τους λαούς του κόσμου και σε κάθε περιοχή υπήρχαν διάφοροι μύθοι γιαυτόν.
Σε μας η ονομασία προέρχεται από τον μυθολογικό καπετάνιο του Μενέλαου. Φεύγοντας από την Τροία τους πέταξε η τρικυμία στην Αίγυπτο, όπου έμειναν 5 χρόνια. Ο Κάνωπος ήταν πολύ ωραίος και τον αγάπησε η Θεονόη, κόρη του βασιλιά της Αιγύπτου Πρωτέα, που περιφρόνησε τον Κάνωπο. Οταν αργότερα πέθανε από δάγκωμα φιδιού, ο Μενέλαος τον τίμησε δίνοντας το όνομά του σε ένα νησάκι στις εκβολές του Νείλου και στο λαμπρό αστέρι του νότου. Πληροφορίες μας δίνει ο ταξιδευτής Σκύλαξ ο Καριανδεύς στο βιβλίο του Περίπλους
Στη φαντασία των σχεδιαστών του ουρανού, ο Κάνωπος είναι στην πλώρη της Αργώς.
και σήμερα είναι το α του αστερισμού Carina.
Εδώ, επί τη ευκαιρία, βλέπουμε στις κινήσεις του Πομπήιου μια εικόνα παράξενη για τα σημερινά κριτήρια. Ανάμεσα σε στρατιωτικές επιχειρήσεις, θεωρεί επιβεβλημμένο να παρακολουθήσει αγώνες ποίησης στη Μυτιλήνη, μαθήματα φιλοσοφίας στη Ρόδο και να κάνει χορηγίες συντήρησης μνημείων στην παρακμασμένη Αθήνα.
Ο Ποσειδώνιος, εκτός των άλλων, είχε κατασκευάσει ένα μηχανισμό που απέδιδε τις κινήσεις του ήλιου και των πλανητών.
Ο Κικέρωνας, μαθητής του Ποσειδώνιου, αναφέρεται με θερμά λόγια για την κατασκευή αυτή, η οποία θα έπειθε ακόμα και τους βάρβαρους Σκύθες και Βρεταννούς για τη δύναμη της αιτιοκρατικής λογικής μπροστά στο προαιώνιο ερώτημα της δομής του σύμπαντος.
Ο Κάνωπος είναι το αστέρι αρ. 3 στη σημερινή σημαία της Βραζιλίας
Ο Κάνωπος, λόγω της λαμπρότητάς του, ήταν γνωστός σε όλους τους λαούς του κόσμου και σε κάθε περιοχή υπήρχαν διάφοροι μύθοι γιαυτόν.
Σε μας η ονομασία προέρχεται από τον μυθολογικό καπετάνιο του Μενέλαου. Φεύγοντας από την Τροία τους πέταξε η τρικυμία στην Αίγυπτο, όπου έμειναν 5 χρόνια. Ο Κάνωπος ήταν πολύ ωραίος και τον αγάπησε η Θεονόη, κόρη του βασιλιά της Αιγύπτου Πρωτέα, που περιφρόνησε τον Κάνωπο. Οταν αργότερα πέθανε από δάγκωμα φιδιού, ο Μενέλαος τον τίμησε δίνοντας το όνομά του σε ένα νησάκι στις εκβολές του Νείλου και στο λαμπρό αστέρι του νότου. Πληροφορίες μας δίνει ο ταξιδευτής Σκύλαξ ο Καριανδεύς στο βιβλίο του Περίπλους
Ο Ποσειδώνιος έγινε σύντομα διάσημος και πολλοί έσπευδαν στη Ρόδο για να ακούσουν τα μαθήματά του.
Μία εξαιρετική αναφορά μας δίνει ο Πλούταρχος για την επίσκεψη του ύπατου Πομπήιου
Εδώ, επί τη ευκαιρία, βλέπουμε στις κινήσεις του Πομπήιου μια εικόνα παράξενη για τα σημερινά κριτήρια. Ανάμεσα σε στρατιωτικές επιχειρήσεις, θεωρεί επιβεβλημμένο να παρακολουθήσει αγώνες ποίησης στη Μυτιλήνη, μαθήματα φιλοσοφίας στη Ρόδο και να κάνει χορηγίες συντήρησης μνημείων στην παρακμασμένη Αθήνα.
Ο Ποσειδώνιος, εκτός των άλλων, είχε κατασκευάσει ένα μηχανισμό που απέδιδε τις κινήσεις του ήλιου και των πλανητών.
Ο Κικέρωνας, μαθητής του Ποσειδώνιου, αναφέρεται με θερμά λόγια για την κατασκευή αυτή, η οποία θα έπειθε ακόμα και τους βάρβαρους Σκύθες και Βρεταννούς για τη δύναμη της αιτιοκρατικής λογικής μπροστά στο προαιώνιο ερώτημα της δομής του σύμπαντος.
Ο Κάνωπος είναι το αστέρι αρ. 3 στη σημερινή σημαία της Βραζιλίας
Στην σύγχονη διαστημική τεχνολογία, ο Κάνωπος χρησιμοποιείται σαν κύριο αστέρι αναφοράς και πλοήγησης, λόγω της μεγάλης γωνίας της τροχιάς του με την εκλειπτική και, βέβαια, λόγω της λαμπρότητας.
Ετσι λοιπόν, όπως οδήγησε τον Ποσειδώνιο να κάνει τη μέτρηση της γης, οδηγεί και μετά από 2000 χρόνια τον άνθρωπο στην εξερεύνηση του αχανούς και του αγνώστου.
Σε κάποιες ανακοινώσεις της NASA ή του CERN, κάποιος παππούς που κάθεται διακριτικά στη γωνία, ακούγεται να μουρμουρίζει "Α! ο Κάνωπος, ναι, ξέρω για τι μιλάτε και έχω να σας πω μια πολύ παλιά ιστορία γιαυτόν". Και ο Κικέρωνας, που δεν χάνει καμμία ευκαιρία ρητορίας, προσθέτει με υπερηφάνεια "quam nuper familiaris noster effecit Posidonius", μιλώντας με την προσήκουσα τιμή για τον φίλο του τον Ποσειδώνιο.
Ένα ακόμη εξαιρετικό κείμενο!
ΑπάντησηΔιαγραφήΑς συνεισφέρω την «παρατήρηση του σπασίκλα».:-)
Η μέθοδος του Ποσειδώνιου (ουσιαστικά δηλαδή το να συσχετίσει το γωνιακό ύψος αστέρα με την περιφέρεια της Γης) είναι εξίσου ευφυής και γεωμετρικά σωστή με εκείνη του Ερατοσθένη αλλά δυστυχώς δεν είναι ακριβέστερη γιατί δεν λαμβάνει υπόψι το φαινόμενο της ατμοσφαιρικής διάθλασης. Λόγω της διάθλασης, ένας αστέρας που τον παρατηρούμε στον ορίζοντα, βρίσκεται χαμηλότερα στην πραγματικότητα από την –σε εμάς- φαινόμενη θέση του. Έτσι, η γωνία ήταν περισσότερο οξεία από όσο είχε υπολογίσει ο Ποσειδώνιος, με αποτέλεσμα να περάσει (μέσω Κλαύδιου Πτολεμαίου και Στράβωνα που επαλήθευσαν τους υπολογισμούς του Ποσειδώνιου) μια εντύπωση για μικρότερη του πραγματικού Γη, άποψη που έφτασε ως τις μέρες του Κολόμβου και του Πάολο Τοσκανέλι και έτσι…αλλά ίσως νάχεις να πεις κάτι στο μέλλον γι’αυτό οπότε σταματώ μη και «κάψω» καμιά μελλοντική αναρτησούλα.:-)
Ευχαριστώ για τα σχόλια. Ας μην κρίνουμε την ακρίβεια με τα εκ των υστέρων κριτήρια. Ο Ποσειδώνιος, όπως και μερικοί προγενέστεροι,(Αρχιμήδης, Αρίσταρχος κ.α.) άνοιξε τον δρόμο των ουρανίων "πειραμάτων" και της μέτρησής τους, που έδωσε τη φιλοσοφική βάση στον Romer να μιλήσει για το πεπερασμένο της ταχύτητας του φωτός και στον Einstein να υποδείξει τις πειραματικές επαληθεύσεις της γενικής θεωρίας της σχετικότητας.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑλλωστε, κάτι πρέπει να είχε μυριστεί και ο ίδιος για την ακρίβεια των αποτελεσμάτων του, αργότερα, όταν ασχολείται με την απόσταση και το μέγεθος του ήλιου, λαμβάνει σοβαρά υπ' όψιν του τα αποτελέσματα του Ερατοσθένη.